# شرایط و الزامات دانش‌بنیان شدن: تحلیل جامع فرآیندها و معیارهای ارزیابی

با توجه به تحولات اخیر در نظام ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان، فرآیند احراز صلاحیت این نهادها از پیچیدگی‌های فنی و اداری خاصی برخوردار شده است. بر اساس آیین‌نامه مصوب ۱۴۰۲ و منابع معتبر، شرایط دانش‌بنیان شدن شامل سه محور اصلی شخصیت حقوقی شرکت، ویژگی‌های محصول/خدمت و الزامات سازمانی است که هر یک زیرمعیارهای دقیقی را در بر می‌گیرند. این گزارش با استناد به داده‌های ۱۳ منبع معتبر، به تفکیک ابعاد مختلف این فرآیند می‌پردازد.

## فصل اول: پیش‌نیازهای حقوقی و ساختاری ### ۱-۱. تشکیل شخصیت حقوقی اولین شرط اساسی برای دانش‌بنیان شدن، ثبت شرکت یا موسسه به عنوان شخصیت حقوقی در اداره ثبت شرکت‌ها است. بر اساس ماده ۲ قانون تجارت، شرکت‌های سهامی خاص، مسئولیت محدود و تعاونی می‌توانند متقاضی دریافت گواهی دانش‌بنیانی باشند[2][6]. نکته حائز اهمیت، عدم امکان استفاده اشخاص حقیقی از مزایای این نظام است، حتی اگر دارای اختراعات ثبت‌شده یا محصولات پیشرفته باشند[2][12].

#### مدارک مورد نیاز ثبت اولیه - اساسنامه مصوب با ذکر دقیق موضوع فعالیت دانش‌بنیان - آگهی تأسیس شرکت در روزنامه رسمی همراه با آخرین تغییرات[3][9] - اظهارنامه مالیاتی سالانه و گواهی عدم سوءپیشینه مدیران[10][13] - طرح توجیهی اقتصادی با افق ۵ ساله و تحلیل بازار[1][9]

### ۱-۲. تناسب موضوع فعالیت فعالیت شرکت باید در چارچوب فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان مصوب کارگروه قرار گیرد. این فهرست شامل ۱۲ حوزه فناوری محوری از جمله هوش مصنوعی، زیست‌فناوری و انرژی‌های تجدیدپذیر است که سطح فناوری محصولات را در دو دسته سطح ۱ (فناوری‌های بالا) و سطح ۲ (فناوری‌های متوسط به بالا) تعیین می‌کند[5][7][8].

## فصل دوم: معیارهای فنی محصول/خدمت ### ۲-۱. سطح فناوری و نوآوری محصول یا خدمت ارائه‌شده باید واجد سه شرط اساسی باشد: ۱. پیچیدگی فنی بالا: طراحی و تولید محصول بدون دسترسی به دانش فنی تخصصی و تجهیزات پیشرفته امکان‌پذیر نباشد[8][11]. ۲. اتکا به تحقیق و توسعه: حداقل ۵۰٪ از هزینه‌های شرکت به فعالیت‌های R&D اختصاص یافته یا ۵۰٪ نیروی انسانی در بخش تحقیقات مشغول باشند[11][12]. ۳. ایجاد ارزش افزوده: محصول موجب بهبود عملکرد، کاهش هزینه‌ها یا ایجاد قابلیت‌های نوین در مقایسه با نمونه‌های موجود شود[4][8].

### ۲-۲. مرحله بلوغ فناوری - نمونه آزمایشگاهی: محصول باید حداقل در این مرحله با قابلیت بررسی فنی ساخته شده باشد[4][7]. - تجاری‌سازی: برای خدمات، ارائه حداقل ۳ قرارداد موفق با مشتریان الزامی است[7][11]. - ثبت اختراع: دارا بودن حداقل یک گواهی ثبت اختراع داخلی یا بین‌المللی مرتبط با محصول[10][12].

## فصل سوم: الزامات سازمانی و نیروی انسانی ### ۳-۱. ساختار مدیریتی - هیئت مدیره: حداقل دو سوم اعضا باید دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته‌های مرتبط باشند[12][13]. - سابقه اجرایی: مدیرعامل و حداقل یک عضو هیئت مدیره باید ۳ سال سابقه مدیریت در حوزه فناوری‌های بالا را دارا باشند[10][12].

### ۳-۲. نیروی متخصص - تعداد کارکنان: استخدام حداقل ۳ نفر نیروی تمام‌وقت بیمه‌شده در شرکت‌های نوپا و ۵ نفر در شرکت‌های نوآور[6][10]. - مدارک تحصیلی: ۷۰٪ پرسنل فنی باید دارای مدرک دانشگاهی مرتبط با حوزه فعالیت شرکت باشند[1][9].

## فصل چهارم: فرآیند ارزیابی و صدور گواهی ### ۴-۱. مراحل ثبت درخواست ۱. ثبت نام در سامانه daneshbonyan.isti.ir: بارگذاری مدارک شرکت شامل اساسنامه، اظهارنامه مالیاتی و طرح توجیهی[1][3][11]. ۲. ارزیابی اولیه: بررسی صحت مدارک توسط دبیرخانه کارگروه طی ۱۰ روز کاری[2][5]. ۳. ارزیابی فنی: بازرسی میدانی توسط کارشناسان مستقل برای تأیید ادعاهای فنی شرکت[1][4]. ۴. صدور گواهی موقت: اعتبار ۶ ماهه برای رفع نواقص احتمالی[5][9].

### ۴-۲. معیارهای رد صلاحیت - مدارک جعلی: ارائه گزارش‌های مالی یا فنی غیرواقعی[1][5]. - عدم رعایت استانداردها: نقض مقررات زیست‌محیطی یا ایمنی کار[6][9]. - توقف تولید: عدم فعالیت تجاری طی ۱۲ ماه پس از اخذ گواهی[5][13].

## فصل پنجم: مزایا و تعهدات ### ۵-۱. حمایت‌های مالیاتی - معافیت ۱۰۰٪: برای شرکت‌های نوپا به مدت ۵ سال[6][10]. - معافیت ۵۰٪: برای شرکت‌های نوآور و فن‌آور پس از رسیدن به سقف فروش ۲۰۰ میلیارد تومان[5][11].

### ۵-۲. تسهیلات اعتباری - وام کم‌بهره: تا سقف ۵۰ میلیارد ریال با نرخ سود ۱۱٪ سالانه[6][10]. - ضمانت نامه: پوشش ۸۰٪ از تعهدات مالی در مناقصات دولتی[6][12].

### ۵-۳. تعهدات گزارش‌دهی - گزارش پیشرفت سالانه: ارائه مستندات بهبود شاخص‌های فنی و مالی به دبیرخانه[5][11]. - بازرسی دوره‌ای: بازدیدهای ناگهانی کارگروه برای بررسی انطباق فعالیت‌ها[1][5].

## نتیجه‌گیری فرآیند دانش‌بنیان شدن با وجود مزایای قابل توجه، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق در سه حوزه فنی، مالی و نیروی انسانی است. شرکت‌های متقاضی باید با درک عمیق از معیارهای ارزیابی، نسبت به مستندسازی فرآیندهای تحقیق و توسعه و تقویت ساختار مدیریتی اقدام کنند. بهبود مستمر در مکانیزم‌های نظارتی و تسهیل فرآیندهای اداری از جمله پیشنهادات کلیدی برای افزایش اثربخشی این نظام است.

Citations: [1] https://irkbn.com/how-to-build-knowledge/ [2] https://dadbanan.com/post/220/%D9%86%D8%AD%D9%88%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%AF%D9%86 [3] https://sabtenikan.com/%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86/ [4] https://utstpark.ir/being-knowledgebase/ [5] https://daneshbonyan.isti.ir/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%B4%D8%AE%DB%8C%D8%B5-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D8%A7 [6] https://vanak.org/knowlege-base-company/ [7] https://brs.ir/articles/chgwnh-dansh-bnyan-shwym-fraynd-dansh-bnyany [8] https://fidarbaspar.com/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84-%DB%8C%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/ [9] https://www.sabtpaytakht.ir/%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86/ [10] https://www.pishgamanhub.com/blog/registration-of-a-knowledge-based-company/ [11] https://rahavardac.ir/from-zero-to-a-hundred-knowledge-based-companies/ [12] https://www.khabaronline.ir/news/1776441/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%AD%D9%88%D9%87-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1402 [13] https://www.ir-translate.com/PU/news_body.aspx?id=3205 [14] https://danasabt.ir/2022/06/08/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86/ [15] https://companyregister.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%AB%D8%A8%D8%AA/617-%D9%81%D8%B1%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86.html [16] https://daneshbonyan.isti.ir/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%AB%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C- [17] https://asansabt.com/academy/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86 [18] https://rotbebandi.co/%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86/ [19] https://sabtsherkatha.com/%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86/ [20] https://companyregister.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%AB%D8%A8%D8%AA/348-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85.html [21] https://blog.finto.ir/10813/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%88%DB%8C%D9%85%D8%9F-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%8C-%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D9%88-%D9%82/ [22] https://fanbonyan.com/what-knowledge-based-company-and-what-types/ [23] https://www.aparat.com/v/n76btg0 [24] https://www.thesoftware.ir/p/1584/%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B7-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D9%84%D8%A7%D8%B2%D9%85 [25] https://www.tahlilbazaar.com/news/268883/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84-%D8%A7%D8%AE%D8%B0-%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86 [26] https://irkbn.com/certificates-licenses-international/ [27] https://companyregister.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7-%D8%A8%D8%A7-%D8%AB%D8%A8%D8%AA/718-%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86.html [28] https://ixport.ir/introducing-the-licensing-process-of-danesh-bonyan-company/